Nationale parken als katalysator voor gezondheid

Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (NPUH)

Om inzicht te krijgen in wat er speelt rond gezondheid en natuur in het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en welke rol het park daarin kan vervullen, zijn de afgelopen maanden oriënterende en verdiepende gesprekken gevoerd met verschillende partijen uit de regio.

Op 14 april vond een werkbijeenkomst plaats met vertegenwoordigers van onder andere gemeenten, provincie, terreinbeherende organisaties, de Jongerenraad NPUH en de Vrije Universiteit. Tijdens deze bijeenkomst kwam een gedeeld gevoel van urgentie naar voren over eenzaamheid bij jongeren en ouderen, verminderde mobiliteit en verward gedrag. Vooral eenzaamheid, die alle leeftijdsgroepen raakt, roept brede betrokkenheid op.

Tegelijk werd duidelijk dat er meer verbinding nodig is tussen het sociale domein, waaronder gezondheid valt, en het fysieke domein van de natuur. Er is nadrukkelijk de wens uitgesproken om vooral in te zetten op wijken met een lage sociaaleconomische status, waar de drempels om de natuur te bezoeken verlaagd kunnen worden. Daarbij ligt de focus ook op dichtbij huis en op overgangsgebieden, plekken waar stedelijk gebied en natuur elkaar raken.

De inzichten die tot nu toe zijn verzameld, worden de komende tijd samen met stakeholders in het gebied vertaald naar een of meerdere concrete pilots. Het doel is om de natuur, ook dichtbij huis, toegankelijker te maken, ontmoeting te stimuleren en bij te dragen aan de gezondheid van bewoners.

Nationaal Park Zuid-Kennemerland

Nationaal Park Zuid-Kennemerland legt een duidelijke koppeling met de Regiodeal MRA-West, die inzet op Brede Welvaart, waaronder een gezonde leefomgeving. Vanuit deze ontmoetingen verkent het nationaal park momenteel twee concrete samenwerkingen:

1. Een brede samenwerking rondom 'Welzijn op recept', 'Natuur op recept' en een wijkgerichte aanpak.
2. Een verkenning met Zorgbalans binnen het thema Sociale Benadering Dementie: hoe kunnen we vanuit deze waardevolle vorm van zorgverlening meer verbinding maken met de natuur?

Daarnaast ziet het nationaal park mogelijkheden tot samenwerking met Nieuw Unicum, een organisatie voor mensen met MS of niet-aangeboren hersenletsel. Hun locatie ligt aan de rand van het nationaal park en grenst aan de Amsterdamse Waterleidingduinen. De grote tuin rond hun locatie vraagt veel onderhoud. Het nationaal park verkent momenteel hoe het met verschillende doelgroepen en organisaties hierin kan samenwerken, bijvoorbeeld via gezamenlijk tuinonderhoud.
Tot slot wordt met de boswachters in en om het nationaal park onderzocht of zij een rol kunnen spelen bij het overdragen van kennis en expertise. 

Van Gogh Nationaal Park

Tien betrokken partners meldden zich bij Van Gogh Nationaal Park om mee te denken over en input te leveren aan de relatie tussen Natuur & Gezondheid. Ze willen vooral werken aan mentale gezondheid, preventie en een focus leggen op positieve gezondheid. De doelgroep jongeren noemen ze hierbij nadrukkelijk genoemd.
Op 12 mei vond een werkbijeenkomst plaats met diverse partners, waaronder IVN, NFH, Het Groene Woud, Staatsbosbeheer, verschillende gemeenten, de provincie en Avans Hogeschool. Tijdens deze bijeenkomst kwamen kwetsbare jongeren, mantelzorgers en buurtbewoners als belangrijke doelgroepen naar voren. Partners spraken met elkaar over een gezamenlijke inzet en mogelijke projecten. Een terugkerend thema was het betrekken van studenten en jongeren. De partners bekijken hoe zij actief kunnen bijdragen aan projecten, bijvoorbeeld via een ‘living lab’, waarin studenten oplossingen ontwikkelen binnen Van Gogh Nationaal Park. Ook denken zij aan het opzetten van vitaliteitsprogramma’s door studenten en voor jongeren, gericht op thema’s als voeding, gezondheid, natuur en leefstijl.

Daarnaast biedt het programma Green Escape mogelijk waardevolle handvatten voor jongerenprojecten. Ook kwamen verschillende andere kansrijke concepten naar voren, zoals: Wijkgerichte aanpak, Gezonde buurten en Natuur op recept. Van Gogh Nationaal Park kan hierin een belangrijke rol spelen als verbinder en aanjager. Het nationale park kan samen met de betrokken partijen concrete programma’s opzetten die natuur en gezondheid met elkaar verbinden.

Nationaal Park Duinen van Texel

Nationaal Park Duinen van Texel wil komen tot een duurzame, regionale samenwerking op Texel, waarin natuur en gezondheid hand in hand gaan. Om goed aan te sluiten bij wat er leeft, voerde het nationaal park de afgelopen maanden gesprekken met gemeenten, zorgaanbieders, welzijnsorganisaties en vrijwilligersinitiatieven. De focus ligt op het verbinden van bestaande initiatieven én op het versterken van de samenwerking tussen organisaties en de vele actieve vrijwilligers op het eiland. Uit de eerste gesprekken en een gezamenlijke startbijeenkomst kwamen onder andere de volgende kansen naar voren:

• versterken van de samenwerking tussen ‘Welzijn op Recept’ en ‘Natuur op Recept’, waarbij de gemeente en het Nationaal Park samen optrekken;
• inventariseren en bundelen van organisaties, met speciale aandacht voor de verbinding met wandelgroepen en de inzet van vrijwilligers;
• ontwikkelen van fysieke activiteiten voor jonge kinderen, gericht op het versterken van hun contact met de natuur en het verbeteren van de weerstand door blootstelling aan gezonde bodemorganismen.

Nationaal Park Duinen van Texel wil in 2026 een inspirerend voorbeeld zijn voor andere nationale parken. In dat jaar organiseert het nationaal park een (mini)symposium rondom bovenstaande thema’s, waarmee het eiland de voortrekkersrol verder wil uitdragen.

Projectleider Niels Reinders helpt de bovengenoemde parken hierbij. Dit gebeurt in opdracht van het Nationale Parken Bureau met steun vanuit het Collectief Natuurinclusief, domein gezondheid. Ook in andere nationale parken is natuur en gezondheid een belangrijk thema. Zoals in Nationaal Park De Maasduinen waar huisarts Hans Peter Jung uit Afferden samen met IVN stimuleert om vaker natuur voor te schrijven als medicijn. Inmiddels zijn de zogenaamde biowalks een succes. Of de opening van een mindfulnessroute in Nationaal Park De Alde Faenen.  

In de hierboven beschreven mooie ontwikkelingen fungeren nationale parken vooral als aanjager en verbinder. Er is veel enthousiasme en vertrouwen om natuur en gezondheid stevig te verbinden met als doel een gezonde leefomgeving voor iedereen. In een tijd van krimp en bezuinigingen laten concrete resultaten mogelijk wat langer op zich wachten, maar de eerste stappen zijn gezet. Waar een wil is, is een weg en kunnen mooie samenwerkingen in nationale parken ontstaan’.